PERSBERICHT – Afschaffing van het sociaal tarief voor mensen met het RVT-statuut : een ontmoedigende maatregel

Geplaatst op: 04/05/2023

Persbericht opgesteld op 9 februari 2023 en gepubliceerd op rtbf.be

Sinds de opstelling van dit persbericht werden de methode en termijnen in verband met de afschaffing van het uitgebreide sociaal tarief herzien. De maatregel wordt nu uiteindelijk voor 100% behouden tot 30 juni 2023. Huishoudens met het RVT-statuut op basis van hun inkomen genieten vanaf 1 juli dus niet meer van het sociaal tarief. Hun leverancier zal hen het voordeligste tariefplan moeten aanbieden, maar we raden hen aan om contact op te nemen met Infor GazElec om te bekijken welk contract het interessantst is voor hen.

Op 6 februari 2023 heeft de overheid beslist om het sociaal tarief voor gas en elektriciteit niet langer toe te kennen aan rechthebbenden van de verhoogde tegemoetkoming (RVT). Deze beslissing is een flinke klap in de strijd tegen energiearmoede. Dankzij deze beschermingsmaatregel bleven duizenden huishoudens net boven de armoedegrens, maar gezien de plotse stijging van hun energiefactuur riskeren zij nu in de armoede terecht te komen.

Om een concreet voorbeeld te geven: de jaarlijkse elektriciteitsfactuur van de gemiddelde consument in Brussel die het sociaal tarief verliest, zal stijgen van 1.071 euro naar 1.176 euro. De gasfactuur zal stijgen van 673 euro naar 1.739 euro. De maandelijkse factuur voor gas en elektriciteit samen zal dus neerkomen op 242 euro in plaats van 145 euro. Deze ramingen zijn gebaseerd op de prijzen van februari, die een stuk lager lagen dan de voorgaande maanden. Maar die prijzen kunnen evengoed weer stijgen. Bovendien gelden die prijzen enkel als de consument het goedkoopste contract kiest.

De aangekondigde geleidelijke verminderingen (toepassing van het sociaal tarief voor 75% in het tweede kwartaal 2023 en voor 25% tot 1 september 2023) zijn slechts een zalfje op de wonde en wegen niet op tegen het grote risico voor de betrokken huishoudens. Op 1 september 2023 verliezen 400.000 huishoudens – met financiële problemen – definitief de essentiële bescherming die het sociaal energietarief hen biedt.

Al voor het begin van de energiecrisis eisten onze organisaties de permanente uitbreiding van het sociaal tarief naar alle personen met het RVT-statuut. Deze aanbeveling werd bovendien gesteund door het Platform tegen Energiearmoede van de Koning Boudewijnstichting, dat alle actoren in de energiesector (leveranciers, regulatoren, OCMW’s, verenigingen tegen armoede …) uit de drie gewesten samenbrengt. Meer nog, wij willen dat dit tarief automatisch toegekend wordt op basis van het inkomen van het huishouden, als aanvulling op de huidige toekenning op basis van het sociale statuut.

Volgens ons moet het sociaal tarief immers niet beschouwd worden als een eenmalige maatregel om het hoofd te bieden aan opeenvolgende crisissen, maar als een structurele steunmaatregel zodat kwetsbare huishoudens toegang kunnen hebben tot energie als basisrecht. Deze huishoudens moeten een menswaardig leven kunnen blijven leiden ten aanzien van de stijging van de andere kostenposten in hun budget (huurgeld, voeding, mobiliteit, enz.).

Wegens een gebrek aan tijd of kennis hebben de meest kwetsbaren nog minder de mogelijkheid om de concurrentie tegen elkaar uit te spelen. Het sociaal tarief garandeert hun een gereguleerde prijs, de laagste prijs op de markt, en beschermt hen tegen de volatiliteit van de markt. Het sociaal tarief biedt nog meer voordelen in vergelijking met andere sociale maatregelen die bedacht zouden kunnen worden. Het tarief is van toepassing op het volledige energieverbruik. Er wordt dus rekening gehouden met de energiebehoeften van het huishouden, zonder de huishoudens met een energie-inefficiënte woning te penaliseren. Het sociaal tarief wordt automatisch toegepast, op alle facturen en bij alle leveranciers, wat het risico op non-take-up verkleint. Tot slot wordt het tarief vastgelegd door de federale regulator. Het bedrag is dus beschermd tegen veranderingen in de begroting of in het sociale beleid.

Gezien de voordelen van het sociaal tarief vragen we de federale overheid om de situatie recht te zetten en het sociaal tarief eens en voor altijd te blijven toekennen aan alle personen met het RVT-statuut. Deze definitieve toekenning dient gepaard te gaan met structurele maatregelen met betrekking tot de werking van de energiemarkt zelf: bevriezen van de prijzen, belasting op de megawinsten van producenten, publieke levering en productie, enz. Het zijn allemaal mogelijkheden om de financiële verantwoordelijkheid te beperken van de overheid, die momenteel de kosten van het sociaal tarief op zich neemt. De energieproducenten hebben historische winsten binnengehaald. Zij moeten meer bijdragen tot deze inspanningen. De overheidssteun mag niet gebruikt worden om de aandeelhouders van de bedrijven te financieren, maar wel om huishoudens het hoofd boven water te helpen houden als dat nodig is.

Persbericht opgesteld op initiatief van de Coördinatie Gas-Elektriciteit-Water Brussel (CGEE) (FdSS, IEB, Infor GasElek, Équipes Populaires, Steunpunt Schuldbemiddeling)

De volledige lijst van de ondertekenaars is hier terug te vinden.

Mening van het Steunpunt SocialEnergie : een sociaal drama en een chaotische communicatie
De twee verschillende agenda’s voor de afschaffing van het uitgebreide sociaal tarief, die in een tijdspanne van nog geen twee weken werden bekendgemaakt in de media, zorgen voor verwarring bij zowel de huishoudens als de instellingen die de kwetsbaarste huishoudens moeten begeleiden. Zodra de eerste agenda was bekendgemaakt, werden de sociale diensten overspoeld met vragen om verduidelijking. De instanties die de sociale diensten moeten informeren, hebben daarop hard werk moeten leveren om de opleidingen, hulpmiddelen en berichten voor deze diensten te actualiseren … die twee weken later opnieuw gewijzigd moesten worden. In dergelijke omstandigheden is het moeilijk om efficiënt te werken. Bovendien is dit niet bevorderlijk voor de geloofwaardigheid van de sociale diensten ten aanzien van hun publiek. In de huidige context van niet-gebruik van rechten dringen we erop aan dat de aangekondigde maatregelen duidelijk en voorspelbaar moeten zijn.
Een andere bekommernis is de datum waarop de maatregel ten einde loopt. Huishoudens met het RVT-statuut verliezen het recht op het sociaal tarief in één keer in juli. Met andere woorden, in volle vakantieperiode. In ‘normale’ tijden ligt deze periode van het jaar al erg moeilijk voor de sociale diensten, die het zelf moeten stellen met minder personeel terwijl ze op hun beurt vaak te maken hebben met trager werkende besturen en organisaties. We vrezen dat de huishoudens die het recht op het sociaal tarief verliezen, moeite zullen ondervinden om de diensten te bereiken wanneer ze hulp of begeleiding nodig hebben.
De afschaffing van de maatregel is slecht nieuws, ongeacht de periode waarin ze ten einde loopt. Maar hoewel sommigen misschien denken dat kwetsbare huishoudens in de zomer minder geconfronteerd worden met energiearmoede dan in de winter en dat zij hun energieverbruik in de zomermaanden kunnen beperken om het verlies van het sociaal tarief te compenseren, is dat niet bepaald het geval. Enerzijds is het voor kwetsbare huishoudens nog moeilijker om bij warm weer een aanvaardbare temperatuur te behouden in hun – vaak slecht geïsoleerde – woning, met alle gevolgen van dien voor de gezondheid. Anderzijds is het zo dat het verbruik op jaarbasis wordt berekend. Een daling van het verbruik gedurende enkele weken zal dus misschien niet merkbaar zijn op de jaarlijkse factuur doordat de tarieven niet ‘in real time’ worden toegepast. Per slot van rekening moeten deze huishoudens ook in de zomer eten klaarmaken, hun koelkast en boiler gebruiken … Als zij niet kunnen genieten van een laag tarief, riskeert hun energiefactuur te zwaar door te wegen op hun zo al krappe budget.