De energietransitie van woningen in het Brussels Gewest : nieuwe “RENOLUTION”-premies om gebouwen te renoveren en te isoleren

Geplaatst op: 12/04/2022 - Bijgewerkt: 14/07/2022

Sinds 1 maart 2022 zijn de RENOLUTION-premies het nieuwe systeem van gewestelijke premies, waarin de vroegere Energiepremies en Renovatiepremies voor woningen en verfraaiing van gevels zijn samengebracht. In totaal zijn er 45 RENOLUTION-premies beschikbaar, zowel voor renovatiewerken als voor ingrepen die erop gericht zijn om de woning energiezuiniger te maken. Het budget dat in 2022 voor deze premies wordt vrijgemaakt, werd opgetrokken naar 53,6 miljoen euro (en ongeveer 350 miljoen over de volledige legislatuur). Dit moet het mogelijk maken om ten minste 50% van de kosten van energierenovaties van mensen met een laag inkomen te financieren. Het doel van deze premie bestaat erin om tegen 2050 voor het Brusselse woningpark een gemiddeld energieprestatieniveau van 100 kWu/m²/jaar te halen, d.w.z. niveau C op de EPB-schaal (Energieprestaties van Gebouwen).

Europese en regionale Brusselse context

De hierboven beschreven doelstellingen moeten worden gezien in de context van de energietransitie en de collectieve inspanningen die moeten worden geleverd om de klimaatdoelstellingen te halen. Voor de lidstaten van de Europese Unie wil de Europese Commissie de renovatie van de minst energiezuinige kantoren en openbare gebouwen vanaf 2027 verplicht maken. Voor particuliere woningen wordt het jaar 2030 vooropgesteld. Gebouwen zijn vandaag de dag verantwoordelijk voor twee derde van de uitstoot van broeikasgassen. Concreet gesteld zouden de minst energiezuinige gebouwen volgens de Europese normen tegen 2030 een EPB-certificaat van niveau “F” behaald moeten hebben. Drie jaar later moeten diezelfde gebouwen het volgende niveau behaald hebben, d.w.z. EPB “E”. Ter herinnering: de classificatie van het EPB-certificaat gaat van A (zeer energiezuinig) tot G (zeer energie-intensief).

Het Brussels Hoofdstedelijk Gewest (BHG) – waar naar schatting 45% van de woningen een EPB-score “G” of “F” heeft – keurde op zijn beurt in 2019 een ambitieuze strategie goed die een mechanisme invoert dat energierenovaties verplicht maakt. Om tegen 2050 het niveau te halen dat het BHG oplegt (namelijk een EPB-score “C” voor alle Brusselse gebouwen), worden er energiebesparende werken opgelegd met regelmatige deadlines. Zo voorzien de maatregelen die in 2019 werden goedgekeurd in een gefaseerde uitvoering over 25 jaar, tussen 2025 en 2050, met als eerste deadline dat alle gebouwen in het gewest tegen 2025 een EPB-certificaat moeten hebben.

Vervolgens zal het Brussels Gewest de vastgestelde EPB-scores gebruiken om voor elk gebouw een gepersonaliseerd renovatieplan op te stellen, dat 5 componenten[1] zal omvatten, waaronder een energieaudit van het gebouw op het moment van de diagnose. Op basis van deze audit kunnen dan de kosten van de renovaties worden berekend en kan een lijst van prioritaire werken worden opgesteld. Het kan daarbij gaan om de isolatie van het dak, de muren en de vloeren, de vervanging van ramen, raamkozijnen, enz. Vanaf 2030 moet de eigenaar vervolgens iedere vijf jaar één van deze werken uit de lijst kiezen, tot hij in 2050 de minimale energiescore heeft bereikt die het Brussels Gewest voor dat jaar heeft opgelegd, namelijk EPB-niveau “C”. Begin 2022 zal er een voorontwerp van ordonnantie worden aangenomen om dit alles te bevestigen.

In afwachting hiervan en om de inwoners van Brussel alvast te begeleiden en financieel te ondersteunen bij de renovatie van hun woning, heeft het BHG de verschillende bestaande gewestelijke renovatiepremies samengebracht in één enkele premie die de naam “RENOLUTION” meekreeg.

Het Brussels Hoofdstedelijk Gewest had in zijn Gewestelijke Beleidsverklaring (GBV) voor 2019-2024 namelijk aangekondigd dat het tijdens deze legislatuur de bouwpremies (Renovatie of Energie) zou herbekijken om twee essentiële doelstellingen voor het gewest te promoten en aan te moedigen:

• Het Brusselse woningpark renoveren om het aantrekkelijk en comfortabel te maken voor de bewoners en tegelijk de kosten voor bewoning te verlagen (specifiek door eigenaars de mogelijkheid bieden om te renoveren zonder dat de huurprijzen hierdoor te sterk zouden stijgen);
• De energieprestaties van gebouwen verbeteren om aan de klimaatdoelstellingen van het gewest te kunnen voldoen en om de energiefactuur van de gezinnen te verlagen.

Deze twee doelstellingen zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden: ze hebben allebei betrekking op de gebouwen en spelen wederzijds op elkaar in. Als één doelstelling wordt bereikt, helpt dit ook grotendeels om de andere te realiseren.

Vanuit die optiek vermeldt de GBV: “Op het vlak van de gewestelijke premies zal er een vereenvoudiging plaatsvinden naar een geïntegreerde regeling voor renovatie, waarbij energie- en renovatiepremies voor de gemeenschappelijke doelgroep van huiseigenaars-bewoners volledig op elkaar worden afgestemd.” Daaraan wordt nog het volgende toegevoegd: “De toegang tot de premies voor eigenaar-verhuurders zal verlopen volgens het gewestelijke conventioneringsbeleid.”

Op operationeel vlak stelt de GBV: “Deze regeling zal eengemaakte toegangsvoorwaarden, procedures en instrumenten voorzien om een gezamenlijk imago, één enkel aanvraagformulier voor premies en één enkel platform voor uitwisseling van documenten met de administratie te verkrijgen. De premies zullen worden aangepast om een globale en geïntegreerde benadering van renovatie aan te moedigen.”

Op welke gebouwen zijn de premies gericht ? Wie kan er aanspraak op maken ?

Er bestaan RENOLUTION-premies voor alle soorten gebouwen: eengezinswoningen, appartementsgebouwen, ziekenhuizen, rusthuizen, scholen, kantoren, handelszaken, industriële gebouwen… En voor uiteenlopende aanvragers: eigenaars en mede-eigenaars die in Brussel wonen, sommige verhuurders, huurders voor bepaalde premies (bijv. premie om de kosten voor “periodieke controles” te dekken), syndici, beheerders van gebouwen…

Huurders die hun woningen te huur aanbieden via een SVK of die geconventioneerd zijn, alsook de SVK’s zelf, hebben een ruimere toegang tot regionale premies en steunmaatregelen. Een “geconventioneerde” verhuurder is iemand die een redelijke huurprijs (bepaald in het rooster van de huurprijzen) vraagt voor een woning die aan bepaalde vereisten voldoet. Op dit moment is het conventioneringssysteem echter nog niet volledig vastgelegd.

Welke soorten werkzaamheden worden door de premies gedekt ?

Eerst en vooral willen we er nogmaals aan herinneren dat mensen die een woning willen renoveren – wanneer het om particulieren gaat – vooraf gratis en gepersonaliseerd advies kunnen krijgen voor hun renovatieproject. Het Gewest heeft daartoe een begeleidingssysteem – “Homegrade” – opgezet voor particulieren.

“RENOLUTION” brengt in totaal 45 premies samen die zijn ingedeeld van “A tot M” in functie van het type werken waarop ze betrekking hebben. De volledige lijst vindt u hier: https://environnement.brussels/sites/default/files/primes-premies/list_primes2022fr.pdf

Hieronder sommen we enkele van de belangrijkste premies in het RENOLUTION-systeem op:

• Het bedrag van de premie voor een energieaudit is identiek voor alle inkomenscategorieën. Het bedraagt 400 euro per eengezinswoning of 3000 euro voor een gebouw (appartementsgebouw of niet-residentieel gebouw)[2].
• Voor het onderhouden of vernieuwen van een systeem voor regenwaterrecuperatie dat aan het sanitair of aan huishoudapparaten is gekoppeld, zijn premies van 500 tot 1100/wooneenheid beschikbaar.
• Op het vlak van gezondheid is er een premie voor vochtproblemen en een premie voor schimmels en ongedierte. Het bedrag voor deze twee subsidies is gelijk. Het wordt berekend in functie van het percentage van de kosten op de factuur die in aanmerking komen (30 tot 80% van de kosten naargelang de inkomenscategorie).
• De premie voor thermische dakisolatie wordt dan weer berekend per vierkante meter geïsoleerde oppervlakte (van 35 tot 55 euro/m² naargelang de inkomenscategorie).
• Ook thermische gevelisolatie wordt gesubsidieerd, maar in dit geval hangt het bedrag, dat wordt berekend per m² geïsoleerde oppervlakte, af van de “isolatietechniek”, d.w.z. of de isolatie gebeurt van binnenuit, van buitenaf of via de spouwmuur. Voor de isolatie van buitenaf worden hogere premies voorzien (van 50 tot 90 euro/m² naargelang de inkomenscategorie).
• De premie voor het plaatsen of vervangen van deuren en ramen wordt eveneens berekend per vierkante meter deur of raam, en hangt af van het gekozen materiaal. Wanneer de nieuwe ramen of deuren van hout zijn, bedraagt de premie 100 tot 140 euro/m² naargelang de inkomenscategorie. Als de nieuwe ramen van pvc of aluminium zijn, bedraagt de premie 40 tot 55 euro/m² naargelang de inkomenscategorie.
• Het bedrag van de premie voor thermische vloerisolatie wordt ook berekend op basis van het aantal vierkante meter geïsoleerde vloeroppervlakte (van 35 tot 45 euro/m² naargelang de inkomenscategorie).
• De installatie van een warmtepomp voor verwarming, voor woongebouwen, wordt ondersteund door het Brussels Gewest, dat een premie van 4250 euro tot 4750 euro per woning toekent.
• Er wordt ook financiële steun voorzien voor de installatie van dubbelestroomventilatie, waarmee de warmte van afgevoerde lucht wordt doorgegeven aan inkomende lucht: het gaat om een bedrag van 3000 tot 4300 euro per individuele wooneenheid.

Hoeveel bedragen de premies ?

Het bedrag van de premies hangt af van het type werkzaamheden en van het inkomen van het gezin. Hoe lager het inkomen, hoe hoger de premie.

Voor het precieze bedrag van de premies wordt gewerkt met drie inkomenscategorieën: I, II of III.

Categorie I is de standaardcategorie. Hieronder vallen bijvoorbeeld eigenaars die werken laten uitvoeren maar geen documenten willen indienen met betrekking tot hun inkomsten, of wier inkomsten hoger liggen dan het plafond van categorie II. Ook werken in niet-residentiële gebouwen vallen in deze categorie.

Categorie II omvat de gemiddelde inkomens (tussen 37.600 en 75.100 euro per jaar*)

In categorie III, tot slot, vallen de lage inkomens (minder dan 37.600 euro per jaar*), leefloon, begunstigde van een verhoogde tegemoetkoming, enz.)[3].

*Het inkomensplafond wordt weliswaar vermeerderd met 5.000 euro voor gezinnen waarvan de leden jonger zijn dan 35. Verder wordt het vermeerderd met 5.000 euro per persoon ten laste, en vermeerderd met 15.000 euro als het gezin bestaat uit ten minste twee volwassenen of een alleenstaande met ten minste één persoon ten laste. De som van al deze vermeerderingen kan ten hoogste 15.000 euro bedragen.

Zo valt een echtpaar met vier personen ten laste in categorie I als hun inkomen hoger is dan 90.100, in categorie II als hun inkomen tussen 52.600 en 90.100 euro ligt en in de categorie van de lage inkomens als hun inkomen lager is dan 52.600 euro.

De bedragen van de premies werden geactualiseerd. In feite zijn de huidige premies voor renovatie van woningen en voor verfraaiing van gevels te laag als we kijken naar de actuele marktprijzen.

Tot slot bestaat er voor de premies ook een plafond per gebouw en per wooneenheid. Zodra dit plafond is bereikt, kan er 10 jaar lang geen nieuwe premie worden aangevraagd.

Wat zijn de voorwaarden voor toekenning van de premies ?

De twee belangrijkste voorwaarden voor toekenning van deze nieuwe generatie premies blijven onveranderd: ze kunnen enkel worden aangevraagd voor werken die worden uitgevoerd door vakmensen en ze zijn enkel van toepassing voor gebouwen die ouder zijn dan 10 jaar.

Wat moet je concreet doen om de premie te verkrijgen ? 

De herziening is erop gericht om het gebruik van de premies te optimaliseren en de doelstellingen op het vlak van betere EPB-scores te realiseren via de volgende middelen, die tot doel hebben om de energierenovatie van gebouwen in Brussel te versnellen:

• de ontwikkeling van een gemeenschappelijk gewestelijk elektronisch aanvraagplatform voor het bestuur dat belast is met stadsvernieuwing (Urban) en het bestuur dat belast is met energie (Leefmilieu Brussel);
• het gelijk trekken van de voorwaarden voor toekenning van de premies tussen Urban en Leefmilieu Brussel;

Renolution.brussels is het referentieplatform waar voortaan alle informatie voor het verkrijgen van de premies en de verschillende gewestelijke steunmechanismen op het vlak van renovatie terug te vinden is[4].

Een van de grote nieuwigheden van dit geüniformeerde systeem is dat alle premieaanvragen voortaan gebeuren na de werken[5], binnen een termijn van 12 maanden na de laatste eindfactuur voor deze werken. Prefinancieringen (i.e. een voorschotregeling), die in het oude premiesysteem mogelijk waren, worden in 2022 vervangen door een nieuw globaal kredietsysteem. Concreet zal het Woningfonds een nieuw leningsysteem opzetten via een prefinanciering die de bedragen van de renovatiewerken dekt. Er zal een samenwerking tot stand worden gebracht tussen Urban en het Woningfonds (WF), met name om Urban op de hoogte te brengen van het geschatte bedrag van de RENOLUTION-premie, meer bepaald op basis van het dossier dat bij het WF wordt ingediend. De twee besturen zullen een gemeenschappelijk documentatieplatform kunnen raadplegen.

Wanneer mensen een renovatie wensen uit te voeren, kunnen ze voortaan één enkele gegroepeerde aanvraag indienen voor alle premies waarop ze aanspraak kunnen maken. Alle premies worden voortaan aangevraagd via een elektronisch loket van het Brussels Gewest: https://irisbox.irisnet.be/irisbox/rep/landing.

Dit unieke loket is ontworpen om de administratieve procedures te uniformeren en te vereenvoudigen. Men kan er met name bepaalde administratieve documenten automatisch genereren, een dossier samenstellen, een simulatie maken van de premies en documenten uitwisselen met de twee bevoegde besturen, Urban en Leefmilieu Brussel.

Alle premieaanvragen zouden binnen een termijn van 90 dagen behandeld moeten worden (dat is ook de termijn waarbinnen het dossier volledig moet worden samengesteld). Wanneer een premieaanvraag wordt geweigerd, kan daartegen beroep worden aangetekend bij de Rechtbank van Eerste Aanleg.

Enkele aandachtspunten

Het Steunpunt SocialEnergie zetelt via de CGEW in de Raad van Gebruikers van Elektriciteit en Gas van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, met name om advies uit te brengen over de verschillende hervormingen op dit vlak.

Deze Raad heeft op 23 december 2021 een advies uitgebracht over het nieuwe RENOLUTION-systeem[6]. Daarin werd er eerst en vooral op gewezen dat de hervorming van de premies zoals die onlangs werd gelanceerd, niet kan worden voorgesteld als een adequaat en tijdig antwoord op de stijgende energieprijzen. De energiepremies zijn uiteraard een middel om de consument te beschermen tegen de prijsstijgingen, maar ze moeten worden gezien op middellange termijn en vormen geen oplossing op korte termijn voor de piekende prijzen.

De Raad voegde daaraan toe dat ze zou willen dat de Regering de hervorming van de premies zou evalueren, in het bijzonder met betrekking tot de doorgevoerde administratieve wijzigingen, maar ook met betrekking tot de stijgende energieprijzen en de evolutie van de prijzen van bouwmaterialen.

De Raad onderstreepte bovendien dat ervoor moet worden gezorgd dat de premies maximaal toegankelijk zijn voor eigenaars-verhuurders, zodat ze kunnen worden ingezet voor het grootst mogelijke deel van het Brusselse gebouwenbestand. Daarnaast benadrukte de Raad dat begeleiding bij de aanvraagprocedures voor de premies van fundamenteel belang is.

Enerzijds mag de digitale kloof er niet toe leiden dat het indienen van premieaanvragen aanleiding geeft tot discriminatie. De Raad moedigt de Regering dan ook aan om een open systeem te hanteren dat aanvragers ook de mogelijkheid biedt om hun aanvraag op papier in te dienen en hen niet verplicht om hun aanvraag louter elektronisch in te dienen.

Anderzijds moedigt de Raad de Regering aan om volop in te zetten op een intensieve opvolging, via de reeds bestaande mechanismen (Homegrade, de facilitator duurzame gebouwen, enz.), om de aanvragers een zo ruim mogelijke toegang te geven tot duidelijke en kwalitatieve informatie.

Tot slot adviseert de Raad de Regering om ervoor te zorgen dat de toegang tot de prefinanciering, die voortaan wordt gewaarborgd via leningen die door het Woningfonds worden toegekend, niet te sterk wordt beperkt.

Kort samengevat begint een duurzame strijd tegen energiearmoede volgens ons met maatregelen die eigenaars en verhuurders steunen en aanmoedigen om hun woningen op doeltreffende wijze energiezuiniger te maken. De RENOLUTION-strategie van de Brusselse Regering kan deels een antwoord bieden op deze uitdaging, op voorwaarde dat eigenaars van woningen die in zeer slechte staat zijn, ook gedwongen worden om hun eigendom daadwerkelijk te renoveren (indien nodig door gebruik te maken van het openbaar beheersrecht).

[1] De 5 componenten zijn: een audit van de fysieke staat van het gebouw, een studie van de stedenbouwkundige en patrimoniale dimensie ervan, een analyse van de energiesituatie van de ecologische componenten, en een beoordeling van het werkelijke gebruik van het gebouw op het moment van de diagnose.

[2] Zie premie “A” die is onderverdeeld in 4 premies die de kosten dragen voor diensten en studies (energieaudit, akoestische studie, enz.)

[3] Het inkomen van het gezin wordt berekend als de som van het totale belastbare inkomen (zoals vermeld op het meest recente aanslagbiljet) van elke meerderjarige persoon die deel uitmaakt van het gezin.

[4] https://renolution.brussels/. Het platform wordt ontwikkeld met een focus op rationalisering, harmonisering en digitalisering waarbij de gebruikerservaring van de regionale portals centraal staat, zoals bepaald in de gewestelijke webstrategie die de Regering op 1 april 2021 heeft aangenomen.

[5] Op die manier moeten mensen die een renovatie willen uitvoeren, niet langer een dossier aanleggen voordat ze met de uitvoering van werkzaamheden willen starten.

[6] Advies nr. 2021-21-23/35 van 23 december 2021 door de Raad van Gebruikers van Elektriciteit en Gas van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest aangaande het ontwerpbesluit van de Brusselse Hoofdstedelijke Regering tot wijziging van het Besluit van de Brusselse Hoofdstedelijke Regering betreffende de toekenning van financiële steun op het vlak van energie.